بررسی و تحلیل شعر سبک هندی بر اساس نظریه ترامتنیت (با تأکید بر غزل های صائب تبریزی، غنی کشمیری و بیدل دهلوی)

سنّت شعر فارسی، تا رسیدن به دوره صفویه و پیدایش سبک هندی، تاریخ هفتصدساله ای را پشت سر گذاشته است. ویژگی های شعر سبک هندی را عموماً در پرتو متغیّرهای بیرونی (چون اجتماع و فرهنگ و اقتصاد) نگریسته اند؛ یا تحول زیبایی شناختی شعر این دوره را در چهارچوب صناعات و فنون شعری رایج در آن عصر بررسی کرده اند. گذشته از این، می توان مولفه های شعری این دوره را در تعامل با میراث شعری پیش از خود و در بستر سنّت شعر فارسی تبیین کرد. بینامتنیت، از جمله نظریه های ادبی معاصر است که به چگونگی تعاملات گوناگون محصولات زبانی و فرهنگی می پردازد و ترامتنیت، تبیین ساختارگرایانه این نظریه در چهارچوب تعاملات متنی است. در این رساله، 50 غزل از سه شاعر مطرح سبک هندی، صائب تبریزی، غنی کشمیری و بیدل دهلوی بر اساس وجوهی از نظریه ترامتنیت که قابل انطباق با شعر فارسی بود، مورد بررسی قرار گرفت. در پایان مشخص شد که این شاعران از عناصر شعری پیش از خود – به ویژه شعر سبک عراقی- مانند بن مایه ها، آهنگ پردازی (مجموع وزن و قافیه) و تلمیحات شعری، بهره فراوان برده اند. از این بین، شاعران بیش از همه بن مایه های شعری موجود در غزل سبک عراقی را در غزل خویش به کار برده اند. نحوه تعامل این شاعران با سنّت شعری پیش از خود نیز متفاوت ارزیابی شد؛ چنانکه گرایش به کاربرد بن مایه ها در شعر بیدل بیش از دو شاعر دیگر و کاربرد تلمیحات کم تر از آن دو به نظر رسید. همچنین گرایش به کاربرد تلمیحات شعری در غزل صائب، بیش از غنی و بیدل ارزیابی شد.